برداشت نادرست رسانه‌های جمهوری آذربایجان درباره حمایت ایران از ارمنستان؛ چشم‌انداز روابط ایران و آذربایجان پس از تنش اخیر| پشت پرده ماجرا چیست؟

جارستان به نقل از تیک؛ روابط جمهوری آذربایجان و ایران به دلیل بازداشت رانندگان کامیون کامیونی ایرانی که به مقصد ارمنستان در حال حرکت بودند تیره و تار شده است. ایران از بازداشت رانندگان ایرانی که حامل بار برای ارمنستان بودند انتقاد کرده است.

نشریه “اوراسیا ریویو” در گزارشی درباره چشم‌انداز روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس از تنش اخیر رخ داده میان دو کشور می‌نویسد: “روابط جمهوری آذربایجان با ایران همسایه بزرگ‌تر آن کشور در جنوب از زمان پایان جنگ سال گذشته باکو با ارمنستان در حال تغییر و نوسان بوده است.

تازه‌ترین تحول در این رابطه از زمانی آغاز شد که باکو در جاده‌ای در جنوب ارمنستان که اکنون توسط نیرو‌های آذربایجانی تحت تصرف درآمده از رانندگان ایرانی پولی تحت عنوان عوارض از مسافران خارجی را دریافت می‌کند.

در ابتدا، دولت ایران حتی پس از تایید این اقدام از سوی پلیس و گمرگ جمهوری آذربایجان سکوت کرد. رسانه‌های ارمنستان گزارش داده‌اند برخی از کامیون‌های حامل سیمان از ایران به ایروان و استپاناکرت (پایتخت جمهوری خودخوانده آرتساخ در قره باغ) هدف اصلی نیرو‌های آذربایجانی برای اخذ عوارض بوده‌اند.

این منطقه از نظر بین المللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان برسمیت شناخته شده است، اما از زمان اولین جنگ بین دو طرف ارمنستانی و آذربایجانی در دهه ۹۰ میلادی تحت کنترل نیرو‌های ارمنی درآمده بود.

سخنگوی وزارت کشور آذربایجان اخیرا تایید کرده که رانندگان ایرانی به دلیل ورود غیرقانونی به خاک جمهوری آذربایجان از طریق ارمنستان بازداشت شده‌اند. جمهوری آذربایجان مدتهاست این موضوع را مطرح می‌کند که ورود به قره باغ از طریق ارمنستان به معنای عبور غیرقانونی از مرز است.

هنوز سرنوشت رانندگان ایرانی مشخص نیست. “حسین امیرعبداللهیان” وزیر خارجه ایران در اظهاراتی معنادار از ورود “طرف ثالث” به رابطه ایران و جمهوری آذربایجان سخن گفته که اشاره‌اش به اسرائیل، دشمن ایران است که رابطه گرمی با باکو دارد.

تنش میان باکو و تهران با مانور نظامی دریایی که به طور مشترک توسط ترکیه و جمهوری آذربایجان در دریای خزر صورت گرفته، تشدید شده است. وزارت خارجه ایران این رزمایش را نقض کنوانسیون بین المللی ممنوعیت ورود نیرو‌های خارجی به دریا‌ها تعبیر کرده است.

تحلیلگران آذربایجانی اما می‌گویند که ایران تنها کشور ساحل دریای خزر است که این کنوانسیون را تصویب نکرده است. پس از آن، ایران مانور نظامی‌ای را در نزدیکی مرز خود با جمهوری آذربایجان برگزار کرد.

نمایندگان مجلس ایران با اشاره به حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان در جنگ اخیر آن کشور علیه ارمنستان گفته‌اند که جمهوری آذربایجان با “دوپینگ ترکیه” بر ارمنستان پیروز شد و با اظهاراتی، چون “حرف‌های مقام‌های جمهوری آذربایجان بزرگتر از اندازه و ظرفیت آنان است” و یا آنکه “سن کشور شما کم‌تر از جوان‌ترین نماینده مجلس ماست” سعی در کوچک نشان دادن ظرفیت‌ها و توان باکو داشته‌اند.

در باکو، دولت جمهوری آذربایجان تلاش دارد از موضوع ورود کامیون‌های ایرانی به قره باغ برای تحریک افکار عمومی استفاده کند. جنگ اخیر قره‌باغ و دست بالا پیدا کردن باکو سبب شد تا جمهوری آذربایجان به کریدور لاچین، راهی که ارمنستان را به قره باغ متصل می‌کند دسترسی پیدا کند و جاده‌ای را که از دید باکو باعث عبور غیرقانونی از مرز‌ها می‌شود را تحت کنترل داشته باشد. باکو مدعی است برخی از کامیون‌های ایرانی با استفاده از پلاک‌های ارمنی سعی در پنهان‌سازی هویت خود داشته‌اند.

“الدار ممدوف” تحلیلگر مسائل سیاسی می‌گوید علیرغم آنکه در پوشش رسانه‌های آذربایجانی اینگونه القا می‌شود که ایران در جنگ جانب طرف ارمنستانی را گرفته است، این موضوع واقعیت ندارد و یک سوء‌تفاهم است. ممدوف در مصاحبه با “اوراسیا ریویو” می‌گوید: ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در سطح رهبری سیاسی و مذهبی حمایت کرده است. زمانی که آذربایجانی‌ها ایران را متهم به طرفداری از ارمنستان می‌کنند باید این موضوع را در نظر داشته باشد که باکو با اسرائیل رابطه‌ای نزدیک دارد. در باکو ایده “آذربایجان جنوبی” تبلیغ می‌شود که خود تهدیدی برای امنیت و تمامیت ارضی ایران است. در جمهوری آذربایجان این ایده جدایی‌طلبانه تبلیغ می‌شود که آذری‌های ایران باید از دست ایران “آزاد” شوند”.

“ممدوف” می‌افزاید: تنش‌های اخیر روی داده بین دو کشور، روابط آن دو کشور را به طور اساسی تغییر نخواهد داد. ایران در حوزه قفقاز با دقت و احتیاط گام بر می‌دارد. نیازی به بی‌ثبات‌سازی مرز‌های شمالی نیست. علاوه بر تمام چالش‌هایی که در حال حاضر در خلیج فارس، عراق و افغانستان وجود دارند ایران علاقه‌ای به درگیر تنش شدن در حوزه قفقاز ندارد.